Van leerdoel naar leeruitkomst & het domino effect
Wat is nou eigenlijk het verschil tussen leerdoelen en leeruitkomsten? Is dat puur en alleen het herschrijven van concrete leerdoelen per ‘vak’ naar vage en allesomvattende leeruitkomsten? Sinds enkele jaren is men in het Hoger Onderwijs bezig om de zogenaamde leeruitkomsten te integreren in de dagelijkse onderwijspraktijk. Waarom?
Met name omdat het rapport Rinnooy Kan heeft gediend als startpunt om het deeltijdonderwijs te flexibiliseren. Tijdens de eerste stappen van deze flexibilisering en het werken met leeruitkomsten zijn er ontzettend veel dingen geprobeerd en geleerd door docententeams op alle verschillende hogescholen.
Wat mij opvalt is dat er vrij weinig meta data beschikbaar is over de ‘lessons learned’ op de verschillende hogescholen rondom het werken met leeruitkomsten. Daarnaast is er nu ook een organische ontwikkeling gaande waarbij leeruitkomsten ook in het voltijd onderwijs hun intrede doen. Ook bij mijn eigen onderwijsteam, Fontys Pulsed hebben we vele lessen geleerd rondom het werken met leeruitkomsten.
Creëer dezelfde taal
Allereerst is het belangrijk om te bepalen ‘waarom’ je überhaupt met leeruitkomsten wil gaan werken als opleiding. De opmerking dat het moet is hierbij niet voldoende! Het ‘moeten’ zou in mijn ogen verbonden moeten worden aan de onderwijskundige visie & ambitie. Door die visie en ambitie te concretiseren kun je als onderwijsteam ook de ‘voorwaarden’ die horen bij het werken met leeruitkomsten definiëren. Deze punten zijn voor ons als Pulsed de aanleiding om te werken met leeruitkomsten:
- We willen afscheid nemen van de onderwijsperiodes waarbij je als student 17 weken lang achterover kunt leunen. Om vervolgens door middel van een ‘rough endgame’ een goed cijfer te halen voor de toets.
- Als toekomstig professional wordt er van je verlangd dat je in ontwikkeling blijft en zelf regie neemt. En regie nemen moet je leren.
- Leren en presteren gaan hand in hand. Wij vinden het belangrijk dat het valideren van professionele ontwikkeling vanuit een breder perspectief wordt bekeken.
- Leerdoelen en de toetsing ervan mogen niet het eindpunt van leren zijn. Er zijn verschillende wegen naar Rome en die wil je faciliteren met elkaar.
Waarom je met leeruitkomsten wil werken is dus erg belangrijk om scherp te hebben. Daarnaast zit er ontzettend veel terminologie opgesloten rondom het werken met leeruitkomsten. Het is ook belangrijk om de alert te zijn op het geven van inhoud aan de woorden die gebruikt worden.
Domino-effect
Het werken met leeruitkomsten is veel meer dan het omschrijven van de leerdoelen. Zodra je met leeruitkomsten gaat werken duw je ‘eigenlijk’ de eerste dominosteen om. In hoeverre beseffen docenten en teammanagers dat?
In de afgelopen jaren heb ik dat zelf in levende lijven ondervonden. Elke keer als wij dachten dat we alles voor elkaar hadden vonden we toch weer een aspect dat we vergeten waren.
Eigenlijk ‘moeten’ alle aspecten rondom het onderwijsproces mee worden genomen in de verandering. Zelf denk ik hierbij enerzijds aan alle aspecten die benoemd zijn in het spinnenwebmodel van Van den Akker maar anderzijds ook aan aspecten die te maken hebben met onderwijsorganisatie en structuur. Denk hierbij aan: duidelijke rolscheiding bij docenten, geen roosters zoals we ze kennen, fysieke leeromgeving anders gebruiken.
Studentbeloftes
Wij zijn begonnen om onderwijsuitgangspunten te definiëren die we in de dagelijkse praktijk moeten realiseren om het werken met leeruitkomsten recht aan te doen. We doen dit onder de noemer Design Based Learning. Geen hippe Engelse term om tof te doen, maar vooral een paraplu term die past bij het onderwijsconcept dat we willen realiseren.
Allereerst hebben wij onze curriculumstructuur omgebouwd. Dat betekent dat wij geen (vak)leerlijnen hebben die apart worden getoetst. In plaats daarvan:
- Bouwen we een programma op uit meerdere open-ended challenges.
- Bevatten open-ended challenges concrete specificaties die terug moeten komen in de ‘oplossing’. Deze specificaties zijn gekoppeld aan de leeruitkomsten.
- Hebben we vanuit de leeruitkomsten leerlijnen benoemd en ontwikkeld, welke zijn opgebouwd uit courses.
- Bevatten courses meerdere sessies, met of zonder opeenvolgend karakter.
- De verschillende courses zijn gekoppeld aan open-ended challenges.
- Zowel de open-ended challenges als de courses worden niet afgerond met een ‘toets’ of een voldoende of onvoldoende. Wel volgen we de studentactiviteiten.
- Het assessment programma is een gebalanceerd programma van show en grow momenten. Tevens zit er een opbouwend karakter in het programma, dit zodat er geen zware eindbeslissingen genomen hoeven te worden.
In dit eerste gedeelte over van leerdoelen naar leeruitkomsten is het vooral mijn bedoeling om jou als kijker of lezer bewust te laten worden van het domino-effect dat leeruitkomsten op gang kan/moet brengen. Ga in jouw organisatie of team maar eens op zoek naar antwoorden op de simpele vragen:
1: waarom maken wij eigenlijk gebruik van leeruitkomsten?
2: wat voor veranderingen hebben wij (al) doorgevoerd in ons onderwijs door leeruitkomsten?
3: welke aspecten hebben we (nog) niet meeveranderd?
Zodra je 2-3 mensen apart van elkaar spreekt is het interessant om te kijken of de antwoorden overeenkomen.
In het tweede gedeelte over van leerdoelen naar leeruitkomsten ga ik meer in detail onze curriculumstructuur en bijbehorende studentbeloften toelichten. En deel ik een aantal ‘failures’ die wij zelf hebben gemaakt ☺